Tevkifat Nedir?, vergi tahsilatının doğrudan alıcı tarafından yapılmasını sağlayan özel bir fatura türüdür. Genellikle kamu kurumları, büyük ölçekli işletmeler ve belirli sektörlerde faaliyet gösteren firmalar arasında düzenlenen bu faturalar, vergi sorumluluğunu alıcı ve satıcı arasında paylaştırarak, vergi kaçakçılığını önlemeyi amaçlar. Tevkifatlı faturanın nasıl kesileceği, hangi durumlarda uygulanacağı ve dikkat edilmesi gereken noktalar, işletmelerin vergi yükümlülüklerini doğru bir şekilde yerine getirmesi için büyük önem taşır. Bu yazıda, tevkifatlı fatura nedir, neden kesilir ve nasıl hesaplanır gibi konularda bilgi sahibi olabilirsiniz.
Tevkifat Nedir?
Tevkifat, bir ödemenin kaynağından yapılan vergi kesintisini ifade eder. Bu sistemde, ödeme yapılacak tutar üzerinden vergi kesintisi yapılır ve bu kesinti, vergi dairesine ödenir. Örneğin; bir firma bir mal veya hizmet alındığında, faturada belirtilen tutar üzerinden belirli bir oranda tevkifat yapılır. Bu kesinti, genellikle vergi mükellefi olmayan kişilere yapılan ödemelerden veya belirli bir vergi sorumluluğu taşıyan işlemlerden alınır.
Tevkifatlı Fatura Nedir?
Tevkifatlı fatura kavramını açıklamadan önce “tevkifat nedir?” sorusunu cevaplamak gerekir. Tevkifat, Türk vergi sistemine uygun olarak, vergi borcunun kaynaktan kesilmek suretiyle devlete ödenmesi demektir. Tevkifatlı fatura, KDV kayıp kaçağını önlemek amacıyla, fatura kesimi esnasında KDV’nin tevkif edilerek, bir kısmı alıcı bir kısmı satıcı tarafından vergi dairesine beyan edilip ödenir.
Katma değer vergisi genel tebliğine göre KDV tevkifatı uygulaması, “teslim veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanan verginin, teslik veya hizmeti yapanlar tarafından değil, bu işlemlere muhatap olanlar tarafından kısmen veya tamamen vergi sorumlusu sıfatıyla beyan edilip ödenmesidir.” şeklinde tanımlanır.
Genel olarak kamu kurumları ve belirli sektörler bünyesinde faaliyette bulunan işletmeler arasında düzenlenir. Burada amaç, vergi sorumluluğunu alıcı ve satıcı arasında paylaşmaktır. Tevkifatlı faturanın nasıl kesildiği ve hangi durumlarda uygulandığı, firmaların vergi yükümlülüğünü gerektiği gibi yerine getirmeleri açısından önemlidir.
Tevkifat Türleri Nelerdir?
Tevkifat türleri, gelir vergisi tevkifatı ve KDV tevkifatı olacak şekilde farklı seçeneklerden oluşur. Gelir vergisi tevkifatı, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre düzenlenir. Serbest meslek makbuzu ve kira ödemeleri üzerinden tevkifat düzenlenir.
KDV tevkifatı, sektörler arasında oransal olarak değişiklik gösterir. Hizmet alımlarında %90, yapı denetim hizmetlerinde %50, reklam hizmetlerinde %50 tevkifat düzenlenmektedir. Bunların yanı sıra tam ve kısmi tevkifat türleri de mevcuttur.
Peki, kısmi ve tam tevkifat nedir?
KDV tevkifatları aynı zamanda kısmi ve tam KDV tevkifatı olmak üzere ikiye ayrılır. Kısmi tevkifat, mal ya da hizmet alımı sırasında KDV’nin belirli bir kısmı alıcıdan kesilir ve devlete ödenir. Kısmi tevkifata, kamu kurumlarında ve belirli sektörlerde sıklıkla rastlanır.
Tam tevkifat ise, işlem bedeli üzerinden vergi hesaplaması yapıldıktan sonra tamamının ilgili alıcılar tarafından beyan edilmesi ve ödenmesi durumudur. Serbest meslek mensupları, reklam verenler, mal ve hakların kiralanması işlemleri tam tevkifata tabidir.
Tevkifatlı Fatura ile Faturanın Farkı Nedir?
Tevkifatlı fatura ile normal fatura arasındaki temel fark, tevkifatlı faturada yapılan ödemenin belirli bir kısmının vergi olarak kesilip vergi dairesine yatırılmasıdır. Bu iki fatura türü arasındaki ana farklar aşağıdaki gibidir:
- Vergi Kesintisi (Tevkifat)
Tevkifatlı Fatura: Bu tür faturada, satıcının sattığı mal veya hizmetin bedeli üzerinden belirli bir oranda vergi kesintisi yapılır. Kesilen bu vergi, alıcı tarafından vergi dairesine ödenir. Satıcı, faturanın sadece tevkifat yapılmamış kısmını tahsil eder.
Normal Fatura: Bu faturada herhangi bir vergi kesintisi yapılmaz. Faturada belirtilen toplam tutar, KDV dahil edilerek alıcı tarafından satıcıya ödenir.
- Fatura Düzenlenmesi ve Ödeme
Tevkifatlı Fatura: Satıcı, mal ya da hizmet bedelini faturaya yansıtır. Burada, KDV’nin bir kısmı alıcı tarafından tevkifat olarak kesilir. Alıcı, kesilen bu vergiyi doğrudan vergi dairesine öder. Satıcı ise kalan tutarı alıcıdan tahsil eder.
Normal Fatura: Alıcı, faturada belirtilen tutarın tamamını satıcıya öder ve satıcı bu tutarın tamamını tahsil eder.
- Vergi Beyanı
Tevkifatlı Fatura: Alıcı, tevkifat yapılan vergi tutarını kendi vergi beyannamesinde beyan etmek zorundadır. Aynı zamanda, bu tevkifatlı tutar vergi dairesine ödenir.
Normal Fatura: Alıcı, ödediği KDV’yi kendi beyanında indirilecek KDV olarak gösterir ve herhangi bir tevkifat işlemi yapılmaz.
- Kullanım Alanı
Tevkifatlı Fatura: Belirli mal ve hizmetler için vergi mevzuatında zorunlu tutulmuştur. Özellikle kamu kurumlarına yapılan satışlar, belirli inşaat işleri, danışmanlık hizmetleri gibi durumlarda tevkifatlı fatura düzenlenir.
Normal Fatura: Genelde diğer tüm ticari işlemler için kullanılır. Tevkifat zorunluluğu olmayan işlemler için düzenlenir.
Tevkifatlı Fatura Nasıl Kesilir?
Tevkifatlı fatura kesmek, diğer fatura türleriyle büyük ölçüde aynı şekilde yapılır. Tevkifatlı faturalar, diğer faturalarda yer alan tüm bilgileri içerir. Ancak, bu fatura türünde farklı olan nokta, ödenecek verginin alıcı ve satıcı arasında belirli oranlarda paylaştırılmasıdır. Tevkifatlı fatura düzenlemek için önce standart bir faturada bulunması gereken tüm bilgileri eklemeniz gerekir. Bunun yanı sıra, fatura üzerindeki toplam tutara eklenen vergi miktarını ve bu tutarın hangi taraflarca ne oranda ödeneceğini açıkça belirtmelisiniz.
Tevkifatlı fatura hesaplama işlemine örnek olarak;
KDV matrahı: 20.000 TL
KDV oranı: %18
Tevkifat oranı: %50 olduğunda,
Hesaplanan KDV: 20.000 x %18 = 3.600 TL,
Tevkifat tutarı: 1.800 TL x %50 = 1.800 TL olarak bulunur.
Bu durumda tevkifatlı fatura tutarı 1.800 TL olarak alıcı tarafından devlete ödenir.
Kimler Tevkifatlı Fatura Keser?
Tevkifatlı fatura kesme işlemi, mevzuata göre farklı grupların sorumluluğu altındadır. Tevkifatlı fatura kesebilecek olan gruplar şöyle sıralanabilir:
- İl özel idareleri
- Bankalar
- Belediyeler
- Döner sermayeli kuruluşlar
- Organize sanayi bölgeleri
- Emekli ve yardım sandıkları
- Özelleştirme kapsamındaki kuruluşlar
- Payları İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören şirketler
- Hisselerinin yarısından fazlası devlet kurumlarında olan şirketler
- Kamu hizmeti sunan kuruluşlar
Bu kurumların tümü, KDV ödemelerinde tevkifatlı fatura uygulayabilmektedir. Ancak, ürün ve hizmet satışlarında dikkat edilmesi gereken bir unsur bulunur. Her ürün ve hizmete tevkifat uygulanamaz. Kanun kapsamında belirlenen ve tevkifat uygulanabilen hizmetler aşağıdaki gibidir:
- İş gücü temin hizmeti
- Yapı denetim hizmetleri
- Özel güvenlik hizmeti
- Her türlü baskı ve basım hizmetleri
- Temizlik, çevre ve bakım hizmetleri
- Yemek servisi ve organizasyon hizmeti
Yukarıda sayılan kurumlar, bu hizmetler için tevkifatlı fatura kesebilir. Ayrıca, faturada tevkifat uygulayan kurumlara, söz konusu hizmetler için farklı kurumlar tarafından fatura düzenlenecek olması halinde, faturanın yine tevkifatlı olması gerekir.
Tevkifatlı Fatura Kimlere Kesilir?
Tevkifatlı fatura, belirli mal ve hizmetlerin alımında belirli kişi veya kurumlara kesilmek zorundadır. Kimlere tevkifatlı fatura kesileceği, vergi mevzuatına uygun olarak belirlenir. Tevkifatlı fatura kesilmesi gereken kişi ve durumlar aşağıdaki gibidir:
Kamu Kurumları
Devlet Daireleri, Belediyeler, Üniversiteler: Kamu kurumlarına yapılan belirli mal ve hizmet satışlarında tevkifatlı fatura düzenlenir. Örneğin; kamuya yapılan inşaat-taahhüt işleri, bakım-onarım hizmetleri gibi işlemler tevkifata tabidir.
Büyük Ölçekli İşletmeler
Büyük Şirketler ve Kuruluşlar: Ciro büyüklüğüne göre sınıflandırılan büyük işletmeler, belirli mal ve hizmet alımlarında tevkifatlı fatura almak zorundadır. Örneğin; temizlik, güvenlik, yemek hizmetleri gibi hizmet alımlarında tevkifat uygulanır.
Finansal Kurumlar
Bankalar, Sigorta Şirketleri, Finansal Kiralama Şirketleri: Bu tür finansal kurumlar, belirli işlemler için tevkifatlı fatura düzenlemek zorunda kalabilir. Örneğin; belirli danışmanlık hizmetleri ve kira ödemeleri bu kapsama girebilir.
Kamu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları
Meslek Odaları ve Birlikler: Odalar, birlikler ve diğer kamu niteliğindeki meslek kuruluşları, belirli mal ve hizmet alımlarında tevkifatlı fatura almak durumundadır.
Serbest Meslek Erbabı ve Bağımsız Çalışanlar
- Mali Müşavirler, Avukatlar, Mühendisler: Bu kişiler belirli hizmetlerini tevkifatlı fatura düzenleyerek sunabilir. Örneğin; danışmanlık hizmetlerinde belirli oranlarda tevkifat uygulanabilir.
Belirli Sektörlerdeki Şirketler
- İnşaat, Temizlik, Güvenlik Sektörleri: Bu sektörlerde faaliyet gösteren şirketler, kamu kurumlarına veya büyük işletmelere hizmet sunduklarında tevkifatlı fatura düzenleyebilir. Özellikle inşaat-taahhüt işleri ve temizlik hizmetleri bu kapsamda yer alır.
İthalatçılar ve İhracatçılar
- Belirli Mal ve Hizmetlerde: İthalatçılar veya ihracatçılar, belirli mal ve hizmet alımlarında tevkifatlı fatura almak durumunda olabilir.
Diğer Spesifik Durumlar
- Hurda ve Atık Malzeme Alımları: Hurda metal, kağıt gibi atık malzeme alım-satımında da tevkifat uygulanabilir ve bu tür işlemlerde tevkifatlı fatura düzenlenebilir.
Tevkifatlı Faturayı Kim Öder?
Tevkifatlı fatura ile ilgili ödemelerde, vergi yükü satıcı ve alıcı arasında paylaştırılır. Tevkifatlı fatura düzenlendiğinde, toplam KDV tutarının bir kısmı alıcı tarafından tevkifat olarak kesilir ve kalan kısmı satıcıya ödenir. İşte tevkifatlı fatura ile ilgili ödemelerin nasıl yapıldığına dair ayrıntılar şöyledir:
Satıcının Ödeme Yükümlülüğü
- KDV’nin Tevkifat Harici Kalan Kısmı: Satıcı, tevkifatlı fatura düzenlediğinde, faturada gösterilen toplam tutarın KDV’sinin tevkifat dışındaki kısmını alıcıdan tahsil eder. Bu tutar, satıcının alıcıdan alacağıdır.
- Vergi Beyanı: Satıcı, bu işlemden doğan KDV’yi vergi dairesine beyan eder ve kalan kısmını kendi vergi yükümlülükleri doğrultusunda öder.
Alıcının Ödeme Yükümlülüğü
- Tevkifat Olarak Kesilen Kısım: Alıcı, tevkifatlı faturada belirtilen toplam KDV’nin tevkifat oranına göre hesaplanan kısmını keser ve bu tutarı vergi dairesine öder. Tevkifat oranı, ülkenin vergi mevzuatına göre belirlenir.
- Faturadaki Kalan Tutar: Alıcı, faturadaki toplam tutardan tevkifat olarak kestiği KDV’yi düşer ve kalan tutarı satıcıya öder.
Vergi Dairesi Beyanı
Satıcı: Beyannamesinde, alıcıdan tahsil ettiği KDV’yi ve alıcının tevkifat olarak kestiği KDV’yi beyan eder.
Alıcı: Tevkifat olarak kestiği KDV’yi kendi vergi beyannamesinde gösterir ve vergi dairesine ilgili tutarı öder.
Tevkifatlı Fatura Nasıl İşlenir?
Tevkifatlı fatura düzenleme işleminden sonra, belgelerin işlenmesi aşamasına geçebilirsiniz. Oluşturulan faturayı alıcıya iletirken bir nüshası da firma kayıtlarında saklanır. Sonrasında tevkifatlı faturada belirtilen KDV tutarının beyan edilmesi gerekir. Faturanın alıcısı, KDV tutarını vergi dairesine öder.
Tevkifatlı fatura, alıcı ve satıcı firmalar tarafından muhasebe sistemlerine hatasız bir şekilde kaydedilir. Sonrasında satıcı, düzenlenen tevkifatlı fatura ve KDV tutarını vergi raporlarına ekler. Beyanname dönemi geldiğinde KDV tutarları hatasız bir şekilde beyan edilir ve raporlanır.
